Pucanj u prvog premijera demokratske Srbije: 21 godina od ubojstva dr. Zorana Đinđića

Premijer Srbije Zoran Đinđić ubijen je u atentatu na ulazu u zgradu Vlade pre tačno 21 godinu. Bio je prvi demokratski izabran premijer Srbije. Za ubistvo Đinđića osuđeni su pripadnici zemunskog klana i Jedinice za specijalne operacije na ukupno 378 godina zatvora, a među njima i bivši komandant JSO Milorad Ulemek Legija i njegov zamenik Zvezdan Jovanović, koji su osuđeni na zatvorsku kaznu u trajanju od 40 godina. Politička pozadina ubistva, međutim, ni do danas nije rasvetljena.

Na današnji dan, 12. mart 2003, ispred sedišta Vlade Srbije u Beogradu, u atentatu je ubijen premijer Srbije i lider Demokratske stranke (DS) Zoran Đinđić. Iako je Đinđić na čelu vlade bio nepune dve godine, od 25. januara 2001, nakon pada režima Slobodana Miloševića 2000, za njegovo vreme započete su socijalne i ekonomske reforme i uspostavljeni dobri odnosi sa zapadnim zemljama. Za vreme njegovog mandata zemlji su ukinute sankcije uvedene za vreme režima Slobodana Miloševića.

U dvorištu zgrade Vlade Srbije u znak sećanja na Đinđića postavljena je spomen-ploča gde se svake godine odaje počast ubijenom premijeru. Ove godine premijerka i članovi vlade položiće venac u 10 sati.

N1

Pokret Novi optimizam i Građanske inicijative obilježit će 21. godišnjicu postojanja, kako bi mu, kako su naveli u najavi, odali počast i sačuvali od zaborava njegovu zaostavštinu, a potom će organizirati i tribinu “Gdje je Srbija 21 godinu nakon ubojstva Zorana Đinđića?” .

Ubojstvu tadašnjeg predsjednika Vlade prethodila je pobuna JSO, zatim kampanja preko tabloida, koja je za cilj imala njegovu kriminalizaciju, kao i nekoliko neuspjelih pokušaja ubojstva, među kojima i neuspjeli atentat izveden u jutro 21. februara 2003. godine kod Hale Limes kada je putovao za Banja Luku.

Tada je Dejan Milenković Bagzi, pripadnik zemunskog kriminalnog klana, pokušao da zaustavi automobil u kojem je bio premijer, dok su ga u zasjedi čekala četvorica atentatora. Bili su naoružani zoljama. Ipak, Đinđić je zahvaljujući akciji osiguranja izbjegao teže ozljede i preživio pokušaj atentata.

Ukupno 378 godina zatvora za ubistvo premijera

Nekoliko sati nakon ubojstva Đinđića, Vlada je proglasila izvanredno stanje u Srbiji, a kao počinitelji odmah su osumnjičeni pripadnici zemunskog kriminalnog klana i dio Jedinice za specijalne operacije (JSO) MUP-a Srbije.

Tokom vanrednog stanja, koje je trajalo do 22. aprila 2003. godine, policija je u akciji „Sablja“ uhapsila više od 11.000 osoba, među kojima i političare, visoke vojne oficire i nosioce pravosudnih funkcija.

Vođe zemunskog klana Dušan Spasojević i Mile Luković stradali su dve nedelje posle ubistva premijera u operaciji „Sablja“, jer su prilikom hapšenja u selu Meljak kod Beograda pokušali da pruže otpor.

Paul J. Richards/AFP

U avgustu 2003. godine podignuta je optužnica protiv 44 osobe za učešće u organizovanju ubistva, a suđenje je počelo 22. decembra iste godine u Okružnom sudu u Beogradu.

Sud je 23. svibnja 2007. godine proglasio krivim optužene koji su osuđeni na ukupno 378 godina zatvora.

Na po 40 godina zatvora osuđeni su bivši komandant JSO Milorad Ulemek Legija i njegov zamenik Zvezdan Jovanović, kao neposredni izvršilac ubistva.

U obrazloženju presude je, između ostalog, navedeno da je ubojstvo Zorana Đinđića političko ubojstvo usmjereno protiv države, u kojem je kriminalizirani dio Jedinice za specijalna djelovanja i kriminalni klan Dušana Spasojevića. JSO je rasformiran Vladinom Uredbom 25. ožujka. 2003.

Inspiratori i nalogodavci ubistva prvog demokratskog premijera Srbije do danas nisu otkriveni.

„Gledajte u budućnost i tamo ćemo se sastati vi i ja“

Zoran Đinđić sahranjen je uz najviše vojne počasti, u Aleji velikana na Novom Groblju u Beogradu, tri dana posle ubistva, 15. marta, uz velike mere obezbeđenja. Prema procenama, u povorci građana koji su tom prilikom došli da odaju počast ubijenom premijeru, bilo je oko 200.000 ljudi.

Sahrani je prisustvovalo više 70 delegacija iz sveta, koji su predvodili predsednici i predstavnici brojnih vlada i parlamenata, ministri, predstavnici najznačajnijih međunarodnih organizacija, diplomate i mnogi lični prijatelji Đinđića iz inostranstva.

KOCA SULEJMANOVIC/AFP

Šef grčke diplomatije i predsedavajući Saveta ministara Evropske unije Jorgos Papandreu, koji je na shrani predvodio delegaciju stranih diplomata, tom prilikom je, između ostalog, rekao:

“Zorane, u ovom trenutku tuge, tvoja vizija Srbije u Europi ostaje živa”.

Danima nakon sahrane, na grob premijera ljudi su svakodnevno donosili cveće i palili sveće u znak sećanja na Zorana Đinđića.

Njegovi govori i poruke citiraju se i 21 godinu nakon njegovog ubistva, a jedna od najčešće spominjanih je dio njegovog odgovora na pitanje jednog mladića iz Novog Pazara.

„Gledajte u budućnost. Gledajte u budućnost i tamo ćemo se sastati vi i ja. Pošto ja imam namjeru da još živim u budućnosti“, poručio je Đinđić u svibnju 2002.

Biografija Zorana Đinđića

Zoran Đinđić rođen je 1952. godine u Bosanskom Šamcu, a diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1974. godine. Početkom 1977. godine napušta Jugoslaviju i odlazi u Nemačku na doktorske studije, gde mu je mentor bio profesor Albreht Velmer, Habermasov učenik.

Jedan je od osnivača Demokratske stranke u kojoj je u rujnu 1990. izabran za predsjednika Izvršnog odbora, a u siječnju 1994. za predsjednika stranke. Na tu dužnost biran je u srpnju 1998. i veljači 2000. godine. Od veljače do rujna 1997. obnašao je dužnost gradonačelnika Beograda, kao kandidat koalicije Zajedno. Nakon pobjede Demokratske opozicije Srbije (DOS) na parlamentarnim izborima u prosincu 2000., u siječnju 2001. izabran je za predsjednika Vlade.